سودا

طنز از اقسام هجو است، اما فرق آن با هجو این است که آن تندی و تیزی و صراحت هجو در طنز نیست. در طنز معمولاً مقاصد اصلاح طلبانه و اجتماعی مطرح است طنز کاستن از مقام و کیفیت کسی یا چیزی است، به نحوی که باعث خنده و سرگرمی شود و گاهی در آن تحقیری باشد. بین طنز و کمیدی هم البته فرق است. در کمیدی معمولاً خنده به خاطر خنده مطرح است، اما در طنز خنده برای استهزاء است. بدین ترتیب طنز وسیله است، نه هدف. لذا برای آشنایی بیشتر با کلمه طنز بهتون پیشنهاد میکنم به بخش رمان طنز مراجعه کنید و آنها را بخوانید...

در طنز کسی که مورد انتقاد قرار می گیرد، ممکن است یک فرد خاص باشد یا یک تیپ یا یک طبقه ملّت و حتی یک نژاد. گاهی نویسنده قهرمان اثر را به مسخره می‏گیرد، اما مراد او کسی یا کسانی بیرون از اثر ادبی است و بدین منظور حتی ممکن است از خود بدگویی کند. گاهی کسانی که دعوی و قصد اصلاح مفاسد اجتماعی و تهذیب اخلاق انسانی را داشته اند، به شیوه طنز پردازی روی آورده اند و آثار عبید در این زمینه مشهور است. شاعران بزرگ ما نیز در خلق آثار خود از طنز غافل نبوده اند، به عنوان نمونه می توان از سعدی و حافظ نام برد. منتقدان فرهنگی طنز را به دو نوع رسمی مستقیم و غیر رسمی  غیرمستقیم تقسیم کرده اند. در طنز مستقیم ، سخنگو اول شخص است. این «من» ممکن است مستقیماً با خواننده سخن بگوید یا با واسطه کس دیگری که در اثر مطرح است و اصطلاحاً حریف نامیده می شود.

 کار این «پامنبری خوان» شرح، بسط، توضیح و تفسیر طنز های سخنگو است. در طنز مستقیم دو نوع اثر در ادبیات غربی معروف است که عنوان آن ها از اسم طنزنویسان معروف رومی هوراس و جوونال اخذ شده است. در طنز هوراسی سخنگو فردی مودب و زیرک است که با طنزهایش بیشتر باعث سرگرمی و تفریح است تا خش و رنجش. زبان او نرم و ملایم است و گاهی خودش را به مسخره می گیرد و هدف انتقاد قرار می‏دهد (مثل طنزهای حافظ).

در طنز جووانی سخنگو یک معلم جدی اخلاق است. سبک و زبانی موقر دارد، مفسده ها و خطاها را که به نظر او کاملاً جدی هستند بدون گذشت مطرح می کند و باعث تحقیر و رنجش می شود. برخی از طنزهای داکتر جانسون از این قبیل است. اما طنز غیر مستقیم طنزی است که در آن قهرمانان اثر خود و عقاید خود را به مسخره می گیرند، گاهی هم نویسنده با تفسیرهای خود و با سبکی روایی جریانات را مسخره تر نشان می دهد که یکی از انواع آن از نام فیلسوف یونانی منیپووس اخذ شده است.

منبع